HERKES BİZİM GİBİ Mİ DÜŞÜNÜR?

    "Herkes benim gibi düşünmek zorunda değil" diye çok doğru bir söz vardır. Tuhaf biçimde, bu söylemimiz ile yaptıklarımız arasında taban tabana zıtlık var.

    Bu zıtlık, aynı zamanda, beraberinde yanlış bir kanıyı ve önyargıyı getiriyor. İnsanlar, herhangi bir konuda fikirlerini beyan ederken istemli veya istemsizce "diğer insanların da benzeri düşüncede" olduklarına inanırlar. Buna, psikolojide Düşünce Birliği Yanılgısı denir (Farklı Türkçeleştirilmeleri var ama ben bunu tercih ettim. İngilizcesi False Consensus Bias'dır). Kısacası, herkes benim gibi düşünür anlamına geliyor. Eğer birisi, aynı düşüncede olmadığını söylerse, bu defa, aklımızda o kişiyle ilgili negatif önyargılar ve hatta kişiliğiyle ilgili çok uç noktada değerlendirmeler ortaya çıkıyor.

    Amerikalı psikolog Lee Ross'un Stanford Üniversitesi'nde yaptığı güzel bir sosyal psikoloji deneyinde bu durumun net bir fotoğrafı çekilmiş ve insan düşünce sistematiği ile ilgili yepyeni bir bilgi literatüre girmiştir.

    Profesör Ross, üniversitedeki öğrencilere "çok önemli bir şey" öğreneceksiniz diyerek sağdaki resimdekine benzer bir sandviç kostümünü giydiriyor ve kampüste belirli bir zaman dolaşmaya ikna etmeye çalışıyor. Teklifi kabul edenlerin %62'si, diğer öğrencilerin de, kendisinin kabul etme sebebiyle benzer sebeplere dayanarak, teklifi kabul  edeceklerini söylüyor. Kabul etmeyenler ise, yine benzer oranda ve aynı mantık çerçevesinde bir cevap veriyorlar.

    Daha sonra, kabul edenlere, diğer bir çok kişinin bu teklifi kabul etmediği söylenince, kabul edenler hep benzer cevaplar veriyor: "Niye kabul etmemişler ki? İnsan böyle önemli bir şey öğreneceği fırsatı nasıl geri çevirir! Ne tuhaf insanlar var!"

    Kendisiyle aynı fikirde olmayan hakkında negatif değerlendirmeler, istisnasız hepsinden gelen ortak cevap. Gördüğünüz gibi, önce kendimizle aynı düşünecekleri yanılgısıyla hareket ediyoruz. Sonra, durumun tam tersi olduğunu anlayınca, kendi düşünce mantığımızın yanlış olabileceği aklımıza bile gelmiyor; doğrudan, bizimle zıt fikirdeki kişide bir hata veya kusur arıyoruz. Herhalde tüm bunlar size bir yerden tanıdık geliyordur :)

    Maalesef, bu tip yanılgılar, farklı düşüncelere toleransımızı da köreltiyor. "Herkes benim gibi düşünmek zorunda değil" diyoruz ama esasen beynimizin bunu böyle kabul etmediği ortada. Bu kusuru aşmanın tek yolu eğitim. Bundan kastım öğretim değil. Ülkemizde çok karıştırılan iki olgudur. Birşeyi öğretmek onun uygulanacağı anlamına gelmez. Aynı zamanda eğitmek ve kişiyi öğrendiğini uygulayabilir duruma getirmek gerekir. Sadece bu ve benzeri sosyal psikoloji deneylerinden yola çıkarak bile bir farkındalık yaratmak ve bireyleri daha dikkatli davranmaları konusunda eğitmek mümkün olabilir. Ne dersiniz?

http://www.psikolojitestleri.com
Online psikoloji testleri ve popüler psikoloji makaleler